Ondervoeding is een woord dat eigenlijk niet past bij onze welvaartsmaatschappij. Toch komt het in land nog veel vaker voor dan wordt aangenomen. Ondervoeding bij ouderen is een probleem dat de maatschappij veel kost. Bovendien is het risicovol voor de gezondheidstoestand van een groep die op sommige punten toch al kwetsbaar is.
Wat is ondervoeding?
We spreken van ondervoeding als iemand gedurende een langere periode minder voeding (voedingsstoffen) binnenkrijgt dan nodig is om het lichaam op een normale manier te laten functioneren. Ondervoeding ontstaat meestal doordat de betrokkene te weinig eet. Het kan ook ontstaan, omdat er extra energie en voedingsstoffen worden verbruikt (vaak door ziekte). In de westerse wereld komt ondervoeding vooral voor bij ouderen. Het kan ook verband houden met problemen met kauwen en slikken.
Ondervoeding bij ouderen, de cijfers
De cijfers van ondervoeding bij ouderen zijn gebaseerd op schattingen. Ze geven wel een schokkend beeld van de problemen bij de groep.
- Thuiswonende ouderen: 7%
- Ouderen in verpleeghuizen: 10-15%
- Senioren met thuiszorg: 15-30%
- Ouderen in ziekenhuizen: 15-25%
Hierbij dient te worden opgemerkt dat behalve de eerste groep ( die ook veruit de grootste is) er bij de andere groepen ouderen altijd sprake is van gezondheidsproblemen, waaronder dementie.
Wat zijn de gevolgen van ondervoeding bij ouderen?
De gevolgen van ondervoeding bij ouderen op de gezondheid zijn talrijk en vaak ernstig. De belangrijkste zijn onder andere:
- Het herstel na een ziekte of een operatie verkoopt veel trager.
- Een op zich onschuldige ziekte of eenvoudige operatie kan meer en ernstige complicaties hebben.
- De genezing van wonden verloopt veel trager en wonden ontstaan sneller.
- Er trends een duidelijke vermindering op van de hart- en longcapaciteit en de spiermassa neemt aanzienlijk af.
- De kwaliteit van leven neemt af en de kans op overlijden wordt veel groter.
De oorzaken van ondervoeding bij ouderen
De meest voorkomende oorzaken voor ondervoeding bij ouderen zijn de volgende:
- Verminderde eetlust of voortdurende misselijkheid waardoor de voedselinname afneemt.
- Het kost veel moeite om te kauwen, te slikken of te proeven. Ook de vertering kan problemen opleveren.
- Psychologische problemen. Er kunnen een hoop zaken zijn zoals angst, depressie of verdriet waardoor iemand geen of minder zin heeft om te gaan eten.
- Soms zijn het sociale problemen waardoor iemand geen mogelijkheid ziet om aan volwaardige voeding te komen. Eenzaamheid is hierbij vaak de belangrijkste reden.
- Dementie.
Wat zijn de criteria voor ondervoeding?
In de medische wereld zijn er en aantal criteria op basis waarvan men spreekt van ondervoeding. Als er een risico op ondervoeding is, kijkt men naar de drie volgende punten:
- Onbedoeld is men 3 tot 6 kilo afgevallen in het afgelopen jaar. Natuurlijk ligt hier de nadruk op het woord onbedoeld.
- Er wordt 3 dagen achter elkaar vrijwel niets gegeten
- Er wordt één week achter elkaar veel minder gegeteten dan normaal.
Als er sprake is van ondervoeding zijn de volgende zaken aan de orde:
- De afgelopen drie maanden is men drie kilo of meer onbedoeld afgevallen.
- Men is minstens 6 kilo afgevallen in het laatste jaar.
- Er is structureel sprake van ondergewicht.
Wat is ondergewicht?
Ondergewicht wordt gemeten met behulp van de BMI. Dit staat voor Body Mass Index. Deze methode die gebaseerd is op het meten van huidplooien en het vetpercentage is veel zuiverder dan het gewicht in kilo’s alleen alleen als uitgangspunt te nemen. Het is mogelijk om zelf de BMI te bepalen, maar het is verstandiger om dit door een specialist zoals de huisarts te laten doen. Voor ouderen is een BMI van minder dan 20 een teken van ondergewicht. Twijfelt u of denkt u dat er een probleem is bij iemand in uw omgeving, probeer dan een BMI-meting te regelen.
Symptomen voor ondergewicht bij ouderen
Ondergewicht is vaak te herkennen aan de effecten die hierboven ook staan vermeld. Dat betreft dus onder meer verminderde spiermassa en hart en longcapaciteit. Ook moeilijke genezing van wonden en trager herstel na een ziekte is een effect van ondervoeding. Een aantal andere symptomen die ook voor niet medici kunnen worden herkend zijn:
- Lusteloosheid
- Vaak koud hebben
- Droog haar
- Vermoeidheid
- Verminderde eetlust
Natuurlijk zijn de bovengenoemde symptomen redelijk algemeen en wijzen die niet altijd op ondervoeding.
Ondervoeding zonder ondergewicht te hebben
Het is niet altijd zo dat ondervoeding duidelijk wordt uit het hebben van ondergewicht. Het is namelijk ook mogelijk dat een acuut verlies van voedingstoffen dit veroorzaakt. Dat kan het geval zijn als u veel moet overgeven of een periode structureel last heeft van diarree. In dat geval is het noodzakelijk dat er snel wordt opgetreden omdat de lichamelijke toestand snel kan verslechteren indien deze situatie samenvalt met een ziekte. Op dat moment heeft uw lichaam immers juist behoefte aan extra energie.
Wat kunt u doen tegen ondervoeding?
Als u denkt zelf een probleem te hebben met ondervoeding of dat het geval lijkt te zijn met iemand in uw omgeving, neem dan contact op met een huisarts. Ondervoeding is iets dat door een professional moet worden behandeld. Toch zijn er een aantal zaken die u zelf in ieder geval kunt doen:
## Eet gevarieerd en gezond
Iedereen weet wel hoe een gevarieerde maaltijd eruit moet zien. Kies hiervoor en beperk u niet tot een menu zonder afwisseling.
Lees ook: Wat is het gezondste fruit voor senioren?
## Ook aankomen is een kunst
Afvallen is voor veel mensen en bijzonder moeilijke klus. Maar ook aankomen moet op en verstandige manier worden gedaan. Het is dus een goed idee om een diëtiste in de arm te nemen. Natuurlijk kunt u ook zelf al een aantal dingen doen. Denk bijvoorbeeld aan producten gebruiken met veel onverzadigde vetten zoals noten, avocado en ook een saus als mayonaise.
## Eet met regelmaat
Vaste tijden om te eten is een handig middel om niet te vergeten voldoende voedingsstoffen tot u te nemen. Zorg er bijvoorbeeld voor dat u vijf tot zes keer per dag iets eet. Een aantal maaltijden kunnen dan klein zijn.
## Maak het gemakkelijk
Lekker eten is natuurlijk veel aantrekkelijker dan iets dat u niet echt aanstaat. Kies ook voor zaken die eenvoudig zijn klaar te maken of laat een gezonde maaltijd thuisbezorgen. Eten in gezelschap kan gezellig zijn en verhoogt vaak de eetlust.
## Beweeg genoeg
Bewegen is noodzakelijk voor een goede spijsvertering en zorgt ervoor dat de eetlust wordt opgewekt. Ook als u wilt aankomen, blijft bewegen een must.
## Stop met roken
Misschien wilt u het niet horen, maar stoppen met roken is ook bij ondervoeding een goed idee. Hierdoor voelt u zich zonder meer weer fitter. Ook het eten zal beter smaken en dat zal positief werken op de eetlust.